Stoppen met koolhydraten: hoe je in ketose raakt

Koolhydraten, ze lijken tegenwoordig aartsvijand nummer één van de gezonde mens. Hoewel koolhydraten onderdeel zijn van een gevarieerd en gezond eetpatroon ontdekken veel mensen dat afvallen makkelijker gaat zonder deze macronutrient. Stoppen met koolhydraten? Duizenden mensen zijn je deze maand al voorgegaan nu de feestdagen hebben plaatsgemaakt voor goede voornemens. Iedereen begint 2019 met een gezonde instelling om de kilo’s van de feestdagen te verliezen; soms met meer sporten, maar vaker met een dieet.

Minder koolhydraten
Stoppen met koolhydraten is één van de manieren om gewicht te verliezen. Het is dé tactiek van 2019. Meerdere diëten hebben het beperken van deze koolhydraten als de basis. Er is het bijna klassieke Atkins dieet, bekend geworden in de jaren 70 van de vorige eeuw, maar ook in “nieuwere” diëten zoals het ketodieet is een essentieel onderdeel. Stoppen met koolhydraten is niet nodig, maar extreem verminderen wel.

Bij het ketodieet eet je bijvoorbeeld slechts 20 tot 50 gram koolhydraten per dag, heel wat minder dan je waarschijnlijk gewend bent. Met dit kleine aantal koolhydraten verlies je snel gewicht, in eerste instantie vooral vocht en een klein beetje vet. Als je dit langer volhoudt dan enkele dagen dan verlies je geen vocht meer, maar alleen nog maar vet. Dat is exact wat je wilt om het nieuwe jaar goed te starten.

In ketose raken
Tegelijkertijd verandert er wat in je lichaam; je raakt in ketose. Je lichaam verbruikt geen glucose meer, maar vetten en ketonen. Deze ketonen zijn een soort van zuren die je lichaam net als glucose van energie kunnen voorzien. Als de koolhydraten nog maar weinig aanwezig zijn, bijvoorbeeld bij 25 gram per dag, dan worden ketonen in de lever aangemaakt. Deze komen vervolgens in de bloedbaan terecht, klaar om gebruikt te worden om je lichaam van energie te voorzien.

Meten = weten?
Na een aantal dagen tot weken met weinig koolhydraten nemen de ketonen sterk toe waardoor het ketonengehalte in het bloed toeneemt tot 1 tot 3 millimolar. Dit zegt je misschien weinig maar omdat dit gemeten kan worden kun je hulpmiddelen gebruiken om je dieet te ondersteunen. Vanaf 0.5 millimolar is het namelijk te meten in je bloed of urine en wordt er gesproken over ketose. Zo is het mogelijk om te testen op ketose, als bevestiging dat het dieet op de juiste manier gevolgd woren.

Ketose is de ideale situatie waar alle koolhydraatarme diëten naar streven. In potentie is het waarschijnlijk zelfs één van de betere manieren om gewicht te verliezen. Toch zijn er wat misopvattingen over ketose die van mond-op-mond rondgaan. Het zou gevaarlijk zijn, als verwarring met ketoacidose, of niet goed voor je hersenen, als niet onderbouwde mythe dat de hersenen alleen glucose kunnen gebruiken.


Ketose is anders dan diabetische ketoacidose
Als het dieet vervolgens langer gevolgd wordt met nog steeds een laag aantal koolhydraten per dag dan neemt het ketonengehalte verder toe. Dit blijft niet steeds verder stijgen. Bij de meeste mensen die het ketogeen dieet volgen komt het ketonengehalte nooit boven 3 millimolar. Als er gevast wordt, met helemaal geen voedsel, dan kan het ketonengehalte nog wel iets verder stijgen tot ongeveer 5 millimolar.

Bij een normaal dieet  komt het ketonengehalte dus nooit hoog genoeg om op het niveau van diabetische ketoacidose te komen. Alleen diabetici met type 1 die dit niet weten of mensen met diabetes type 2 die remmers slikken lopen een klein risico op diabetische ketoacidose.


Ketonen en je brein
Het menselijk brein is niet zo afhankelijk van koolhydraten als veel mensen denken. Dat is het alleen als er veel koolhydraten gegeten worden. Boven een ketonengehalte van 1 millimolar is meer dan de helft van de energiebehoefte van de hersenen afkomstig uit ketonen. De rest van de ketonen zijn dan nog steeds afkomstig uit glucose. Deze komen uit het kleine aantal koolhydraten dat nog wel gegeten wordt maar het lichaam kan dit ook zelf aanmaken met een proces dat gluconeogenese genoemd wordt. Kortom, je hersenen krijgen nog altijd voldoende energie om te kunnen functioneren, mocht je je daar zorgen over maken.

 

Ketose is de reden waarom veel mensen stoppen met koolhydraten. Het is niet zo gevaarlijk als je misschien denkt en het zorgt zelfs voor brandstof voor de hersenen. Het is bovendien niet nodig om voorgoed vaarwel te zeggen tegen je ontbijtgranen, broodjes en aardappels als avondeten. In elk gezond voedingspatroon is er namelijk plek voor koolhydraten, misschien alleen wat minder dan je gewend bent.